ปราสาท พนมรุ้งตั้งอยู่บนยอดเขาพนมรุ้งซึ่งเป็นภูเขาไฟที่ดับสนิทแล้วในท้องทีตำบล ตาเป๊ก อำเภอเฉลิมพระเกียรติ จังหวัดบุรีรัมย์ เป็นโบราณสถานศิลปะลพบุรีที่มีความงดงามและมีความสำคัญมากที่สุดแห่งหนึ่งใน ประเทศไทย  ศาสน สถานแห่งนี้สร้างขึ้นเพื่อถวายแด่องค์พระศิวะเทพเจ้าสูงสุดในศาสนาฮินดู ลัทธิไศวนิกายเขาพนมรุ้งและปราสาทบนยอดเขาจึงเปรียบเสมือนเขาไกรลาสอันเป็น ที่ประทับของพระศิวะและยังเป็นสัญลักษณ์ของศูนย์กลางจักรวาลอีกด้วยกลุ่ม อาคารบนยอดเขามีการก่อสร้างหลายยุคสมัยตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ ๑๕ - ๑๘ชื่อ “พนมรุ้ง”  มาจากภาษาเขมรว่า  “วนํรุง”  แปลว่า ภูเขาอันกว้างใหญ่  โดยคำนี้ปรากฏอยู่ในศิลาจารึกอักษรขอมพบที่ปราสาทพนมรุ้ง   และยังปรากฏชื่อผู้สร้างปราสาท คือ   “นเรนทราทิตย์”    เชื้อสายราชวงศ์มหิธรปุระผู้เกี่ยวข้องเป็นพระญาติกับพระเจ้าสุริยวรมัน ที่ ๒  ผู้สร้างปราสาทนครวัด กรมศิลปากรได้ดำเนินการอนุรักษ์ปราสาทพนมรุ้ง โดยประกาศขึ้นทะเบียนโบราณสถานปราสาทพนมรุ้ง ในราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ ๕๒  ตอนที่ ๗๕ วันที่ ๘  มีนาคม พ.ศ. ๒๔๗๘  และได้ดำเนินการบูรณะปราสาทระหว่าง พ.ศ. ๒๕๑๔- ๒๕๓๑ ต่อมาได้ประกาศขอบเขตโบราณสถาน เนื้อที่ ๔๕๑ ไร่  ๑๑  ตารางวา ในราชกิจจานุเบกษา  เล่มที่ ๙๓  ตอนที่ ๑๔๑ วันที่  ๙  พฤศจิกายน  พ.ศ. ๒๕๑๙   และกรมศิลปากรได้จัดตั้งโครงการอุทยานประวัติศาสตร์ขึ้นและเปิดอย่างเป็นทาง การเมื่อวันที่  ๒๑  พฤษภาคม  พ.ศ. ๒๕๓๑